Sosyal işletme deyince akla gelen ilk isimlerden birisi Muhammed Yunus. Youtube’da dinlediğim videosunun çevirisi aşağıda görülmektedir:

Geleneksel olarak filantropi iyi bir hedef uğruna başka insanlara vermek, paylaşmak anlamına gelmektedir.

Eğer para kazanıyorsam kazancımın bir kısmını komşuma, çevreme, içinde yaşadığım topluma,ülkeme  veririm. Bu filantropidir.

İş ise benim para kazanmak istediğim sistemdir. Filantropi, vermektir. İş, almaktır.Yani ikisi ayrı şeylerdir.

İş dünyası önemli bir bakışını kaçırmaktadır. Çünkü işinizi teorik olarak tarif ettiğinizde para kazanmak için yapılan faaliyet olarak tanımlarsınız. İşin misyonu kar’ı maksimize etmektir. Teoride ve pratikte tüm işler böyledir.

Ancak insanlar makine değildir. Biz para üretim makineleri değiliz. Biz insanız. Hayatımız boyunca sadece para kazanmaya çalışan tek yönlü yaratıklar değiliz. İnsanlar çok yönlü varlıklardır.

2 yönümüzü tarif edecek olursak; bir tanesi bencil yönümüzdür, herşeyi kendimize ister. Diğeri ise bencil olmayan yönümüzdür. Halbuki iş dünyası teorik olarak sizi ancak bencil bireyler olarak istihdam eder. Kar’ımızı arttırmak adına kimi bertaraf ettiğimizi, kimi yok ettiğimizi unuturuz. Burada teori hataya düşer.

Eğer insanları iş dünyasına çekeceksek en azından 2 iş türü olmalıdır.

Birincisi, kendimizi tatmin etmek üzere para kazanmak, diğeri bencil olmayan yönümüzü ifade edeceğimiz benim “sosyal iş” olarak tanımladığım türdür.

İkinci iş dünyada etki ,başkalarının hayatında fark yaratan modeldir. Kayıp yoktur. Kişisel kazanç yoktur. Aynı anda hem kar sağlayan hem de sosyal fayda sağlayan iş yaratıbilir. Böylece her yönde her boyutta kendimi ifade edebilirim.

Bugünlerdeki eksiğimiz budur. Genelde paramızı veririz. Paramızı verince para yerine gider, hedefine ulaşır ancak hiçbir dönüşü olmaz.  Filantropik paranın tek bir hayatı vardır. Yani sadece tek sefer kullanılabilir. Tekrar kullanacak şansınız yoktur.

Ancak bu parayı, aynı hedefe ulaşmak üzere sosyal işletme olarak kullandığım taktirde bu para kendini sürekli yeniler, geri dönüşür., çünkü bir işletim sistemidir, yok olmaz.  Yani sosyal işletme kurmanın çok daha fazla bir etkisi vardır.

Kar ettiren iş beni zengin eder ancak sosyal işletme sistemi dünyamda fark yaratır. Hangisine ne kadar zaman ve emek harcayacağıma ben karar vermeliyim.

Kat ettiren işlerde elde ettiğim kar’ı sosyal işler geliştirmeye yatırırsam karın bir başlangıcı ve bir sonu bulunur.  Sürekli para kazanmakla neyi elde edeceğiz? Bu dünyada sadece kısa süreliğine var isek ve hayatım boyunca sadece para kazanaya odaklandıysam dünyadan ayrıldığım zaman kimse beni hatırlamayacaktır. Nitekim kimse için birşey yapmazsam neden beni hatırlasınlar ki? Bu dünyada olduğuma, yaşadığıma dair bir imza bırakmak istiyorsam başkaları için birşey yapmalıyım. İşte burada sosyal işletmeler devreye girer.

Örneğin Danone markasının CEO’su ile bir araya geldim, sosyal işletmeyi kendisine anlattım. Danone yoğurtlarını Bangladesh’teki fakir çocuklara satma projesini “danone communities“i yarattık. Buradaki çocuklar besin yetersizliğinden dolayı sıkça hastalanmakta ve hasta bireyler olarak yetişmektedir.

Yoğurdun içersine eksik besinleri ilave ettik ve en fakir çocuğun bile satın alabileceği bir rakama satmaya başladık. Bilim adamları bize eğer bir çocuk 9-10 ay boyunca haftada 2 kap yoğurt yerse sağlığını geri kazanabileceğini belirtmiştir. Bu sosyal bir iştir. Danone’un buradan para kazanma amacı yoktur. Zaman içersinde yatırımımızı geri de alabilmekteyiz.

Dış kaynaklar bize “Danone sizi kullandı ve büyük reklam yapıyorlar” demiştir. Biz ise “ama biz de Danone’yi sosyal projeler yaratmanın reklamını yapmak üzere kullandığımızı düşünüyoruz” şeklinde cevap verdik.

Bu projeler gençlere de örnek olmakta, ileride iş hayatlarında bu projelerden esinlenmelerine hatta bu tip projelerin başında olmak istemelerine sebep olmaktadır.

Danone projesinden sonra başka bir firma Bangladesh’e temiz içme suyu getirmek üzere sosyal proje yapmak istediğini belirtmiştir. 50.000 köye besleyen bir su arıtma tesisi kurduk. 10 litre temiz su için 1 penny istedik. Yani herkesin ulaşabileceği bir rakam bu. Kendimize kar sağlamayı hedeflemediğimiz için bu bir sosyal projedir.

Muhammed Yunus’un Türkçe’ye çevrilmiş kitapları:

Maalesef sadece sahaflarda bulabileceğiniz bu 2 kitabın yeni baskısı şimdilik herhangi bir kitapçıda karşımıza çıkmamıştır (2016).

İstanbul Okan üniversitesi uluslarası mikrofinans ve sosyal girişimcilik merkezi  Yunus Center ile ortaklaşa düzenledikleri program 2011 senesinden beri yürürlükte olup gençleri sosyal işletmecilik konusunda bilinçlendirmekte ve yetiştirmektedir.